top of page
Il- Vari Tal- Gimgha Mqaddsa
Fil- Gzejjer Maltin
IL- MARCI FUNEBRI
Id- daqq solenni tal- muzika kiebja funebri fil- purcissjonijiet tal- Gimgha l- Kbira llum hu assocjat ma' tliet vari li nsibuhom prezenti fil- manifestazzjonijiet kollha: l- Ort fil- Getsemani, ir- Redentur u l- Krucifissjoni ta' Gesu (li hi komunement maghrufa bhala l- Vara l- Kbira) li hi l- qofol ta' kull purcissjoni tal- Passjoni. Tajjeb ghalhekk li naghtu harsa hafifa lejn kif zviluppa d- daqq tal- muzika f' dawn il- purcissjonijiet. Jidher li xi forma ta' daqq tal- muzika kienet diga' prezenti fl- ewwel snin tal- organizzazzjoni tal- ewwel purcissjonijiet, almenu fis- seklu sbatax. Fil- kontijiet tal- purcissjoni tal- Belt Valletta tal- 1673, hemm imnizzlin l- ispejjez ghad- daqq tal- muzika fil- purcissjoni propja. Jekk nitfghu harsitna lejn in- Naxxar, insibu li sal- 1761 kienu saru regolari, dejjem skont il- kontijiet tal- purcissjoni, id- daqq tat- tamborlini e fifera flimkien mal- violincello e
Hadd il- Ghid
San Pawl, hu l-
Pittura ta' Gerolamo Gianni fl- 1878 li turi l- purcissjoni tal- belt Valletta
mmexxija minn daqqaqa tal- fifra u t- tambur.
violini. Jidher li d- daqq tat- tambur u l- fifra fil- bidu tal- purcissjoni kien sar parti ntegrali ta' bosta manifestazzjonijiet, jekk mhux kollha wkoll, b' ezempji tipici jkunu Bormla, l- Isla u n- Naxxar fejn, pero', inqatghu maz- zmien. Fil- belt Valletta, it- tambur u l- fifra fil- bidu tal- manifestazzjoni tidher li baqghet hajja ghal bosta snin bhalma tixhed pittura taz- zejt fuq l- injam ta' Gerolamo Gianni li hi datata 1878. Din turina l- bidu tal- purcissjoni fi Triq il- Merkanti bi standard vjola quddiem il- vara tal- Ort fil- Getsemani w quddiemhom zewgt irgiel - lebsin pulit bil- gakketta, coff u kappell - isemmghu l- fifra w it- tambur. Fis- seklu tmintax ukoll, fi zmien l- ordni ta' San Gwann, mal- vara ta' Kristu Mejjet, komunement maghrufa bhala l- Monument , fil- Birgu kien ikun hemm, fost ohrajn, zewg suldati mibghutin mill- Kaptan Generali tax- Xwieni tal- Kavallieri li kienu jdoqqu fifra w tambur. Wara li telqu l- Kavallieri minn Malta, fi zmien l- Inglizi bdew jintbaghtu suldati Maltin li kienu fis- servizz Ingliz. Sa madwar ftit aktar minn hamsin sena ilu, mal- Monument ta' Hal- Qormi kien ikun hemm id- daqq tal- vjolini kkumpanjat bil- kant tal- Miserere mill- abbatini. L- istess kien isir f' Hal Gharghur almenu sa ftit snin wara t- Tieni Gwerra Dinjija. Jista jkun li d- daqq tal- muzika mal- Monument kien origina fis- seklu tmintax f' postijiet bhall- Birgu w inxtered mal- kampanja Maltija. Dan ma jfissirx li kant sagru mal- Monument inqata' ghal kollox: fil- Mosta, biex naghtu
ezempju wiehed, kor ta' tfajlit u bniet jakkumpanjaw wara din il- vara w ikantaw innijiet sagri tal- okkazjoni. Lejn tmiem l- ahhar snin tad-disa' decennju tas- seklu tmintax, hu maghruf u dokumentat li fin- Naxxar kien hemm daqqaqa tat- tnabar u l- fifri, bhalma diga accennajna, li kienu jmexxu l- purcissjoni filwaqt li banda zghira kienet iddoqq aktar lura fil- manifestazzjoni, x' aktarx bejn il- vari tal- Monument u l- Madonna tad- Duluri. Irridu naghmluha cara hawnhekk li, bil- kelma banda, dak iz- zmien kienu jifhmu grupp ta' muzicisti u mhux xi banda ta' sittin jew sebghin ruh - jekk mhux aktar ukoll - li ngibu quddiem ghajnejna llum. Allura, forsi wiehed jistaqsi, ghalkemm ghadu ma nstab xejn dokumentat rigward il- manifestazzjonijiet l- ohra, possibli li ma kienx hawn baned ta' dan it- tip idoqqu n- noti kiebja tal- muzika funebri fil- purcissjonijiet l- ohrajn tal- Gimgha l- Kbira? Ghalkemm nibqghu dejjem fl- ambitu tal- ispekulazzjoni, nemmnu li l- ibliet u l- irhula Maltin kienu jikkupjaw, b' mod generai (bhalma ghadhom sal- lum), lil xulxin u d- daqq tal- muzika funebri kien jinstama' almenu f' bosta purcissjonijiet. Filfatt, hu maghruf ukoll li fil- Birgu kienet tindaqq il- muzika fil- purcissjoni: kien ihallas l- ispejjez taghha r- Rettur tal- Fratellanza tal- Kurcifiss (il- fratellanza organizzatrici) li mill- 1801 zied waqfa quddiem id- dar tieghu minhabba f' hekk.
Fejn idoqqu zewg baned, l- ewwel wahda ddoqq marci funebri
quddiem il- vara tal- Ort. Ritratt mehud mill- pagna ta' Facebook:
Anthony Agius.
Izda ma jista jkollna ebda dubju x' beda jsehh min- nofs is- seklu dsatax 'il hawn u dan insostnuh ghax f' dak iz- zmien li bdew jigu organizzati l- kazini tal- baned kif nafuhom illum. Bla tlaqliq nghidu li, f' dawk il- lokalitajiet fejn kien hemm purcissjoni tal- Gimgha l- Kbira w kien hemm ukoll kazin tal- banda, bdiet tindaqq il- muzika funebri, bil- banda normalment tokkupa dak il- post li kien u ghadu l- qofol tal- manifestazzjoni, jigifieri quddiem il- vara ta' Gesu Msallab jew, kif nafuha fil- gzejjer Maltin, il- Vara l- Kbira. Ovvjament, dan ma sarx f' daqqa ghax il- kazini tal- baned zdiedu gradwalment fl- irhula w fl- ibliet, wiehed wara l- iehor. Dan ikompli johrog car minn da li sehh fl- 1879. Dan is- sehem tal- baned inkwieta mhux ftit lill- awtoritajiet ekklezjastici li thassbu serjament bl- atteggjament tan- nies li kienu jakkumpanjaw il- baned fil- purcissjonijiet tal- Passjoni. Filfatt, fl- 1879, l- Isqof Monsinjur Carmelo Scicluna pprojbixxa s- sehem tal- baned f'
dawn il- purcissjonijiet ghax gie nnutat li bosta nies kienu qed jinghaqdu mal- baned u jimxu fin- nofs tal- purcissjoni fejn kienu wkoll ipejpu s- sigarri minghajr ma jqisu jew jimpurtahom li kienu qed jiehdu parti f' manifestazzjoni religjuza w mhux hargu ghal xi divertita. Rapport fl- istampa lokali kompliet tikkummenta wkoll li l- Fratellanza tal- Kurcifiss tal- belt Valletta kienet deciza li l- purcissjoni taghhom tkun akkumpanjata minn banda izda regghu hasbuha mill- gdid w obdew id- direttivi tal- Isqof. L- ordni episkopali ma kinitx tghid li ma setax ikun hemm forma ta' sehem tal- baned izda li ma jiehdux sehem fil- purcissjonijiet infushom. Ghaldaqstant, il- baned setghu jdoqqu weqfin f' post partikolari waqt li l- purcissjonijiet ikunu ghaddejjin minn ma' genbhom.
Wara l- Gimgha l- Kbira, fil-
li l- parrocci kollha obdew id-
purcissjonijiet kienu aktar serji
Ma jidhirx li l- projbizzjoni tal-
snin. Fl- 1892, rapport fl-
marc funebri popolari li ndaqq
l- banda La Vincitrice tal- Isla
sena fil- Gimgha l- Kbira. Dan
konklussiv u jista' jkun li r-
ta' muzika funebri minn post
ekwikovu dwar rapport tal-
inkiteb li l- purcissjoni tal-
akkumpanjata minn zewg
Martri, b' tal- ewwel iddoqq
Apparentement, fil- Belt il- banda
purcissjoni fl- 1897. Daqq
Kull purcissjoni jkollha banda ddoqq il- marci funebri quddiem il-
Vara l- Kbira. Ritratt mehud mill- pagna ta' Facebook:
Marco Aquilina.
gazzetti kien hemm kummenti
direttiva episkopali w li l-
milli kienu fis- snin precedenti.
Isqof Scicluna damet bosta
istampa nkluda kitba dwar
fi Triq il- Merkanti, il- Belt, u li
kienet ser tiddebutta dik is-
ir- rapport m' huwiex
referenza kienet ghad- daqq
fiss. Izda ma jezisti ebda
1895 dwar Hal- Qormi fejn
Gimgha l- Kbira kienet
baned, Pinto w San Gorg
quddiem il- Vara l- Kbira.
regghet bdiet takkumpanja l-
iehor li nsibu fil- Gimgha l-
Kbira jipprovduh l- iScouts. Dawn dahlu fix- xena lejn it- tieni decennju tas- seklu ghoxrin meta dan il- moviment wasal fi xtutna w bdew idoqqu l- Last Post bil- bugles taghhom quddiem il- vara tar- Redentur. F' xi lokalitajiet, bhar- Rabat u Hal- Qormi, l- iScouts jakkumpanjaw b' zewg gruppi, wiehed minnhom bid- daqq tradizzjonali tal- fifra w it- tambur lejn il- bidu tal- purcissjoni filwaqt li t- tieni grupp isemma' l- bugles tieghu quddiem ir- Redentur, bhalma ghadna kif ktibna.
Dan it- tislim bil- bugles insibuh tista' tghid fil- purcissjonijiet kollha ghalkemm fiz- Zejtun u l- Isla, biex naghtu zewg ezempji, flok Scouts jiehdu sehem gruppi ta'' rgiel lebsin ta' suldati Rumani bit- trumbetti. Daz- zmien, ma nimmaginawx purcissjoni tal- Gimgha l- Kbira minghajr l- akkumpanjament ta' muzika funebri. F' xi lokalitajiet, bhall- Mosta, in- Naxxar, Hal- Qormi w iz- Zejtun, jiehdu sehem iz- zewg baned tal- post. F' xi postijiet ohra, minkejja li hemm almenu zewg baned, bhal Haz- Zebbug, Hal- Ghaxaq u Hal- Luqa, il- baned jalternaw kull sena. Diversi baned issibilhom l- istess marci funebri fir- repertorju taghhom b' xoghlijiet ta', nghidu ahna, Angelo Melilli, Ganni Vella, George Hindren, Nikola Montebello, Antonio Miruzzi w il- muzika ta' Frederic Chopin u Gaetano Donizetti, naturalment fost bosta ohrajn. Izda l- kitba tal- marci funebri hi process li ghadu w jibqa' sejjer tant li regolarment, tista' liberament tghid kull sena, nisimghu kompozizzjonijiet godda ta' diversi surmastrijiet jindaqqu mill- baned Maltin u Ghawdxin fil- purcissjonijiet annwali tal- Passjoni.
L- Isqof Monsinjur Carmelo Scicluna. Ritratt
mehud minn fuq il- ktieb: Il- Vari Tal-
Gimgha Mqaddsa Fil- Gzejjer Maltin ta'
Joseph F. Grima.
Biex tara' l- lista w tisma sett ta' Marci Funebri Aghfas hawn.
L- informazzjoni rigward il- marci funebri hi mehudha mill- ktieb, Il- Vari tal- Gimgha Mqaddsa Fil- Gzejjer Maltin ta' Joseph Grech
Copyright 2017. All Rights Reserved. Website designed by Wayne Mallia. Contact Us: 9917 2787 or email on waynemallia80@gmail.com
bottom of page